Pierwszy rejs wycieczkowy parowca „Kraków”

Dokładnie dzisiaj, 5 października, mija 170 rocznica pierwszego w Krakowie rejsu wycieczkowego statkiem o napędzie mechanicznym.

W związku z okrągłą rocznicą przedstawiamy pierwszą rekonstrukcję wyglądu tego historycznego parowca i przedstawiamy przebieg tej wycieczki.

statek kraków

Znaczenie litografii Franciszka Sandmanna

Do rekonstrukcji wyglądu statku, którego plany nie zachowały się,  posłużył niewielki fragment widoku „Krakowa” na litografii Franciszka Sandmanna z roku 1850. Wizerunek statku, a właściwie tylko jego połowy znajduje się w prawym, dolnym narożniku powyższej ilustracji. Do pełnej rekonstrukcji, hipotetycznej, zostały wykorzystane podobizny i rysunki statków z epoki, zwłaszcza należących do właściciela „Krakowa”. A był nim Andrzej hrabia Zamoyski.

portret Andrzeja Zamoyskiego

Historia rejsu statku „Kraków”

Historia rejsu statku „Kraków” rozpoczęła się w Warszawie.  To tam w 1848 roku powstała spółka „Żeglugi Parowej na Rzekach Spławnych Andrzeja hrabiego Zamoyskiego et Compania”. Przesiębiorstwo rozwijało się prężnie i budowało statki na Solcu w Warszawie.  Jednym z nich był liczący sobie 38 metrów długości holownik „Kraków”.

17 września 1850 r „Kraków” wypłynął z Warszawy i udał się w górę rzeki holując dwie barki. 19 września po postoju w Holendrach Kozienickich, już bez barek, z hrabią Andrzejem Zamoyskim na pokładzie, statek wyruszył w drogę do Krakowa. Rejs trwał blisko 2 tygodnie. Jego przebieg opisywał regularnie krakowski „Czas”.

2 października „Kraków” dotarł do Krakowa. Po powitaniu gości przez władze i mieszkańców miasta, na statku podjęto przygotowania do pokazowego rejsu wycieczkowego, który miał dać początek nowej rozrywce Krakowian. Rozmawiano także o wykorzystaniu Wisły w transporcie i handlu.

5 października 1850 roku na statek przybyła gromada chętnych do odbycia rejsu.

O przebiegu tego rejsu niech najlepiej opowie ówczesny reporter „Czasu” …

„Kraków idzie do Bielan! Wszystko to tak bajecznie brzmi, że niejeden z czytelników posądziłby nas o mistyfikacyę , i to nie tylko czytelnik odleglejszy, ale nawet krakowski, bo mało kto wynurzył się z miasta, aby na swe żywe oczy się przekonać, że istotnie pod starym Krakowem, na starszej jeszcze Wiśle, kołysze się pierwszy statek parowy: „Kraków”.

A przecież tak jest; co przed kilka dni jeszcze było bajką, dziś już jest rzeczywistością! W niedzielę bowiem szanowny przedsiębiorca postanowił, w towarzystwie kilkunastu zaproszonych gości, puścić się swym statkiem do Bielan, w celu rozpoznania koryta Wisły w tej okolicy.

Jakoż w rzeczy samej  50 minut na 11tą godzinę, przeszedł statek po pod łuki nowego mostu, rozwarto stary [most – przyp. aut.] i wszyscy mimo udzielonej przez patrona wiadomości, że woda przez noc o jedną stopę spadła, ruszyli jak najweselej w drogę. Jedni chwalili spokojny, regularny, prawie niedający się czuć ruch statku, inni oglądali maszynę i podziwiali jej dokładność, inni znowu smakowali sobie w tej ruchomej przedziwnej panoramie, która jak wstęga im się przed oczyma roztaczała, natkana gęsto kościołami  tuż po sobie przesuwającymi się. Już mijaliśmy Skałkę, sędziwe zamczysko, już Zwierzyniec. Już się wynurzył zakłopotany kopiec Kościuszki – gdy nagle okrzyk patrona : Stop ! I pokłony mimowolne pasażerów dały uczuć, żeśmy nagle stanęli.

Po krótkiej eksploracyi, majtkowie swoim oświadczyli językiem, że woda jest zamkniętą; statek zazgrzytał  jeszcze nieco po żwirze, lecz w końcu patron oświadczywszy, że dalej nie pójdzie, trzeba było chcąc-niechcąc wrócić.  O kwadrans po 12ej wysiedliśmy na ląd, pożegnawszy uprzejmego przedsiębiorcę z szczerym życzeniem dla niego i dla nas, aby to jego przedsięwzięcie tak płodne w skutki, również nieosiadło na rafach i mieliznach, którym nazwisko: obojętność, niedbalstwo i próżniactwo!

 

 

 

Rekonstrukcja wyglądu statku „Kraków”, autor: Tomasz Walczyk

Pierwszy rejs wycieczkowy pod Wawelem trwał niecałe 1,5 godziny. Parowiec „Kraków” wyruszył w drogę powrotną do Warszawy wpływając po drodze na wody Dunajca i Sanu. „Kraków” dotarł do Warszawy na początku listopada. 

Niestety, Krakowianie musieli czekać kolejne 40 lat na następną próbę zorganizowania rejsów wycieczkowych na Wiśle.  Warto pamiętać o tej pierwszej próbie. 

parowiec Włocławek

 

 

 

Parowiec Włocławek, należący do spółki Zamoyskiego, który posłużył do rekonstrukcji wyglądu statku „Kraków”.