Województwo opolskie obfituje w zamki i pałace. Niektóre z nich są dobrze zachowane, jak zamki w Brzegu, czy Niemodlinie. Inne, znajdujące się w ruinie, jak pałac w Kopicach, są dobrze znane.
Na te mniej znane można trafić przypadkiem, np. podczas poszukiwań w stylu „co jeszcze ciekawego można zobaczyć w okolicy”. I tak trafiliśmy na ruiny poniższego pałacu jadąc do Mosznej.
Jaka jest historia pałacu w Chrzelicach?
Początkowo stał tu zamek książąt opolskich. Powstał on w pierwszej połowie XIV w., kiedy została wzniesiona cylindryczna wieża główna. Jeszcze w tym samym stuleciu wzniesiono mur obwodowy z bramą, oraz 3-kondygnacyjny budynek mieszkalny.
Chrzelicki zamek był zbudowany na sztucznej wyspie wzniesionej na środku stawu lub bardzo szerokiej fosy. Zamek pozostał w rękach książąt opolskich i niemodlińskich do 1532 r., następnie przeszedł w ręce śląskich rodów rycerskich Posadowskich, następnie Prószkowskich (von Proskau) i von Dietrechsteinów.
Pod koniec XVI w. uległ przebudowie w stylu renesansowym, a w 2 połowie XVII w na pałac w stylu barokowym. Planowane przebudowy z nowoczesnymi fortyfikacjami nie doczekały się realizacji.
Gdy Chrzelice przeszły z rąk austriackich pod panowanie pruskie, król Prus Fryderyk II, który nie przepadał za ówczesnym właścicielem, postanowił pałac wykupić, bez względu na jego cenę. Hrabia Karol Maksymilian von Dietrichstein podał kwotę 333 333 i 1/3 dukata, wiedząc, że moneta o nominale 1/3 dukata nie istnieje i ofertę uważał za żart. Król Prus jednak nakazał wybijanie nowej monety o takim nominale i w 1783 r. nabył pałac, który z okolicznymi ziemiami przeszedł na własność państwa pruskiego. Od tego momentu był on dzierżawiony przez różne rodziny.
Na początku XIX w. został ponownie przebudowany.
Ciekawostki i legendy na temat pałacu w Chrzelicach
Jak na budowlę o tak długiej historii ma ona swoje legendy. Jedna z nich mówi o tunelu łączącym Chrzelice z pałacem w Mosznej.
Według innej, pierwotny zamek miał zbudować zakon krzyżowy joannitów, a następnie lepiej umocniony – według wskazówek rycerzy zakonu templariuszy. Według niektórych źródeł pałac od lat 20. do 1945 r. był w rękach rodziny von Tiele-Winckler, właścicieli pobliskiego pałacu w Mosznej. W 1945 r. w rezydencji miał przebywać sztab łączności Armii Czerwonej. Dawny zamek był wykorzystywany jako obiekt mieszkalny i świetlica wiejska do lat 60., kiedy ze względu na zły stan techniczny został opuszczony i popadł w ruinę. W 1977 r. potężna burza doprowadziła do zawalenia się części dachu i stropów, a w 1986 r. runęła jedna ze ścian. Teren jest mocno zarośnięty, ale widać pozostałości po moście i nasypie prowadzącym przez fosę na dziedziniec.Ruiny pałacu znajdują się w fatalnym stanie, dlatego nie należy do nich wchodzić, a jedynie podziwiać zewnątrz, skąd i tak robią niesamowite wrażenie.
Jeżeli nie znajdzie się szybko sposób na zabezpieczenie ruin tej historycznej budowli, to dzisiejsi zwiedzający mogą być jednymi z ostatnich, którzy zobaczą niezwykłe ruiny tego pałacu, o długiej i ciekawej historii.
Źródło:
Legendziewicz A., Od średniowiecznej warowni do barokowej rezydencji – historia powstania i przekształceń zamku w Chrzelicach, „Opolski Informator Konserwatorski”, nr 11, Opole 2013.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.
(biala.gmina.pl oraz dipp.info.pl)